(fotografie: Margreeth Kruise)
Dertien jaar geleden zag Jannie Visser een oproep van Zwolle Doet voor vrijwilligers in de palliatieve en terminale zorg. Met een achtergrond als hulpverlener en een opleiding in uitvaartbegeleiding, was dit precies wat ze zocht. ‘Het gaat om ‘er willen zijn’ voor een ander in een heel kwetsbare fase van het leven.’
‘Vroeger was ik enorm bang voor de dood’, vertelt Jannie. ‘Het verdriet van mijn geliefden, het onverwachte en het onbekende. De kisten. Echt alles eraan vond ik verschrikkelijk. Doordat ik zelf op zeer jonge leeftijd ernstig ziek ben geweest en mijn neef jong heb verloren, was de dood al vroeg in mijn leven aanwezig. Mijn dochter is overleden tijdens de geboorte en ook later blijft de dood als een rode draad door mijn leven lopen. Mijn beide ouders en een aantal vriendinnen moet ik inmiddels ook missen.
Niet bang
Inmiddels weet ik: de dood hoort bij het leven. Ik ben er niet meer bang voor. Zonder dood geen leven, en zonder leven geen dood. Wel heb ik ontzag voor de dood. Voor de emoties zoals verdriet, onzekerheid en angst die onlosmakelijk verbonden zijn met het sterven. Als vrijwilliger vind ik het heel bijzonder om van betekenis te kunnen zijn voor mensen in de laatste fase van hun leven en hun naasten. Doordat ik mijn eigen verdriet een plekje heb kunnen geven, kan ik er nog beter ‘zijn’.
Met sommige cliënten zou ik in een ander leven misschien zelfs vrienden zijn geworden.
Anderen vragen vaak of het niet zwaar is om vrijwilliger te zijn voor mensen die sterven. Enige jaren geleden heb ik ook gewaakt bij een goede vriendin. Een naaste verliezen is écht anders dan het overlijden van een cliënt. Ik ben geen onderdeel van hun levensverhaal. Ik ben een voorbijganger. Desondanks kan ik wel heel verdrietig zijn als een cliënt overlijdt. Verdrietig voor de naasten die een dierbare moeten missen. Elke vrijwilliger verwerkt dit op zijn of haar eigen manier.
Ontroeren
Sommige cliënten raken je net iets meer dan de ander. Daar zou ik in een ander leven misschien zelfs vrienden mee zijn geworden. Een keer was ik bij een man op zeer hoge leeftijd. Direct na binnenkomst greep hij mijn hand vast als een soort reddingsboei. Urenlang heb ik bij hem gezeten en zijn hand vastgehouden. Ik kende hem niet, maar zijn gebaar greep mij enorm aan. Die kleine momenten kunnen mij enorm raken en ontroeren.
Waken
Iedereen kan dit werk in principe doen. Het gaat om ‘er willen zijn’ voor een ander in een heel kwetsbare fase van het leven. Wel raad ik beginnende vrijwilligers altijd aan om je eigen weg hierin te vinden. Je bent niet de redder in nood. Bied geen oplossing. ‘Er zijn’ is waar het om gaat. Naar iemands verhaal luisteren. Waken zodat naasten rustig kunnen slapen. Intunen op de behoefte van de stervende en zijn naasten.
Levensverhaal
Ik ben ook vrijwilliger in de ouderenzorg. Het contact met mensen daar is niet anders. De emoties zijn dat wel. Dat palliatieve en terminale cliënten weten dat zij gaan overlijden. Dat je iets kunt betekenen in de laatste momenten van iemands leven. Luisteren naar hun levensverhaal en (on)vervulde wensen. Dat is heel bijzonder. Dat doet wat met je. Als ik afscheid neem zeg ik eigenlijk nooit ‘tot ziens’, maar ‘ik hoop u weer te zien’.
Trainingen
VPTZ Nederland helpt hier ook bij. Hun trainingen en landelijke vertegenwoordiging zorgt ervoor dat we niet alleen lokaal, maar ook nationaal een geluid kunnen laten horen. Dat we als vrijwilliger allemaal dezelfde hulp en ondersteuning kunnen bieden. Zij zorgen ervoor dat alles is geregeld, zodat wij ons kunnen focussen op ons vrijwilligerswerk.
Hulp vragen
Aan iedereen die iemand kent die ongeneeslijk ziek is zou ik zeggen; wacht niet te lang met hulp vragen. Mensen wachten vaak te lang met contact opnemen. Dat is herkenbaar. Bij het overlijden van mijn vader en moeder vond ik ook dat ik het alleen moest kunnen. Onnodig natuurlijk. De hulp van vrijwilligers kent zo veel verschillende vormen. Er is altijd wel iets wat we voor iemand kunnen betekenen.”
Een VPTZ-organisatie bij u in de buurt?
Bij VPTZ Nederland zijn ruim 200 lidorganisaties aangesloten. Zij bieden palliatieve terminale zorg thuis, in hospices en in een aantal gevallen ook in een zorginstelling. Op deze kaart vindt u snel een VPTZ-organisatie in uw buurt. Elke organisatie werkt op z’n eigen manier. De ene organisatie richt zich bijvoorbeeld alleen op vrijwilliger palliatieve terminale zorg. Andere organisaties hebben een ruimer werkgebied: informeer gerust bij de organisatie in uw omgeving of er ook in uw woonplaats zorg thuis mogelijk is.
Meer verhalen lezen van en over VPTZ-vrijwilligers?
Kijk op de jubileum-verhalen-pagina.